Bài cuối: Phải thay đổi tư duy

Một vốn, bốn lời...

Trung tâm Sản xuất kinh doanh rau hoa quả Thường Tín trực thuộc Công ty Giống rau quả trung ương trước đây cung ứng rất nhiều giống rau như su hào Sa Pa, su hào Sìn Hồ, su hào Hà Giang, cải bẹ, cải mào gà, cải mơ, cải Đông Dư… cho các tỉnh, thành phố. Chị Trương Thị Bích, người đã gắn bó với trung tâm 28 năm cho biết: Trước kia các giống rau, hoa nội Việt Nam rất hiếm, nên được chia theo "chỉ tiêu" từng địa phương. Từ khi kinh tế mở cửa, các giống rau, hoa Trung Quốc, Nhật Bản, Hà Lan… tràn vào thị trường. "Hai, ba năm về trước giống su hào Sa Pa, Sìn Hồ, Hà Giang còn được duy trì ở đây, nhưng nay thì không. Su hào Nhật Bản đã át hết tất cả. Giống Sìn Hồ cơ bản mất, giống Sa Pa, giống Hà Giang chỉ lay lắt. Giống cải Đông Dư lừng lẫy thuở nào cũng bị giống Đại Đình Phổ của Trung Quốc đánh bạt với ngoại hình y hệt mà giá bán chỉ phân nửa. Hiện trên đất Đông Dư - quê hương của loại cải trứ danh này cũng chỉ còn vài hộ trồng ở những mảnh vườn nhỏ đang ngày một ít đi" - chị Bích nói. Theo một thống kê, giống rau trên thị trường hiện nay có tới hơn 90% là nhập ngoại.

Ông Ngô Văn Giáo, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam cho biết, nếu như mỗi năm hai mặt hàng nông sản rau và hoa mang về cho Việt Nam vài tỷ USD thì phân nửa chỗ đó đã phải chi cho nguồn giống. Thực tế, lãi luôn là lãi ảo. Ông Ngô Văn Giáo cho biết thêm, Công ty Giống cây trồng miền Nam, mà ông là cổ đông lớn, đang sản xuất một loại giống dưa hấu, giá thành chỉ khoảng 200.000 đồng/kg nhưng giá bán ra tới 1 triệu đồng/kg, tức một vốn bốn lời. Cứ mỗi xe tải 5 tấn giống dưa hấu bán ra, công ty kiếm được 5 tỷ đồng, trong khi với lúa giống để kiếm được 5 tỷ đồng phải là mấy chục xe tải. Trong khi giống lúa phải bán theo bao 50kg thì hạt giống rau đặc biệt là hạt giống hoa bán theo cách đếm... từng hạt. Giá 1kg lúa giống chưa bằng một gói hạt giống hoa 10g. Như thế đủ để thấy đây là ngành siêu lợi nhuận, nhưng chưa được quan tâm xứng tầm.

Một thực tế khác, hầu hết các tỉnh, thành phố đều có trung tâm nghiên cứu giống lúa của Nhà nước, cùng hàng nghìn doanh nghiệp tư nhân, HTX và người dân trên khắp vùng miền cả nước tham gia sản xuất lúa giống. Trong khi đó trung tâm nghiên cứu giống rau, hoa lại rất ít. GS Nguyễn Lân Hùng, chuyên gia sinh học nói: Các cụ xưa đã dạy: "Cố công không bằng tốt giống". Thế nhưng, sản xuất rau và hoa của Việt Nam hiện lại bỏ qua khâu quan trọng nhất đó là giống. Đã đến lúc, chúng ta phải tập trung và sản xuất giống cây trồng có năng suất và hiệu quả cao.

...Nhưng phải đầu tư lớn

Theo Trưởng phòng Trồng trọt (Sở NN&PTNT Hà Nội) Nguyễn Thị Thoa: Rau và hoa là giống ngắn ngày, thay đổi rất nhanh nhưng không thể vì vậy mà bỏ ngỏ quản lý. Mặt khác, các cơ quan nghiên cứu tiếp tục chọn tạo các giống cây trồng mới có những đặc tính tốt vượt trội và đưa ra các biện pháp kỹ thuật chăm sóc cải tiến, hiệu quả cao. Việc chủ động sản xuất nguồn giống sẽ quản lý được chất lượng cây trồng. Hiện Hà Nội đã quy hoạch được một số vùng sản xuất giống cây trồng như giống lúa ở Mỹ Đức, Thanh Oai, Ứng Hòa; giống đậu tương ở Ba Vì, Sóc Sơn; giống cây ăn quả ở Gia Lâm, Hoài Đức, Chương Mỹ; giống hoa ở Từ Liêm, Tây Hồ và giống rau ở Gia Lâm, Thanh Trì... Tuy nhiên, việc sản xuất giống cây trồng này chưa có quy hoạch mà tự phát hình thành do nhu cầu của thị trường. Tình trạng giống giả, giống kém chất lượng xuất hiện ngày càng nhiều và rất phức tạp.

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Đan Phượng Nguyễn Thạc Hùng, để đáp ứng yêu cầu của vùng chuyên canh hoa khoảng 100ha và sẽ mở rộng trong thời gian tới, Đan Phượng đã tính đến phương án sản xuất giống. Tuy nhiên, thiết bị và thuê chuyên gia rất tốn kém. Do vậy, các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này rất cần được Nhà nước hỗ trợ, đặc biệt là thuê đất. Thêm nữa, để hạn chế nguồn giống nhập khẩu, ngành nông nghiệp cần kêu gọi các doanh nghiệp xuất khẩu rau, hoa chung sức nghiên cứu, chọn tạo, khảo nghiệm để đưa vào sản xuất những giống cây bảo đảm chất lượng. Đã đến lúc, ngành sản xuất cây hoa, rau Việt Nam cần được quan tâm đầu tư xứng tầm cho giống để xứng đáng với giá trị nó mang lại đối với ngành nông nghiệp nước nhà.