Bài 2: Chính sách làm hẹp "đường đi"

Chính sách chung chung…

Sau hơn 2 năm Luật HTX 2012 có hiệu lực, ngân sách hỗ trợ phát triển HTX, tổ hợp tác (THT) đạt trên 1.019 tỷ đồng, bình quân khoảng gần 510 tỷ đồng/năm. Như vậy, trung bình ngân sách dành cho việc hỗ trợ phát triển HTX, THT vào khoảng 8 tỷ đồng/tỉnh, thành phố/năm. Thông tin từ các địa phương, năm 2015, ngân sách hỗ trợ phát triển HTX có thể đạt trên 860 tỷ đồng, tăng 1,7 lần so với các năm trước đó. Tuy nhiên, việc thực hiện các chính sách còn nhiều hạn chế như: Số lượng và tỷ lệ các HTX tiếp cận được các chính sách chưa nhiều.

Trong 12 nhóm chính sách hỗ trợ được thống kê mỗi năm, cao nhất mới có khoảng gần 3%, thấp nhất có nhóm chỉ đạt 0,13%. Những nhóm chính sách quan trọng để hỗ trợ thực hiện tốt vai trò của HTX trong việc giúp nông dân liên kết gắn sản xuất với tiêu thụ nông sản, an toàn và có giá trị cao như: Hỗ trợ phát triển kết cấu hạ tầng; khoa học công nghệ; sơ chế và chế biến sản phẩm… đều đạt tỷ lệ thấp.

Chính sách tín dụng cũng không ngoại lệ, đến nay mới có 26,6% số HTX có đất làm trụ sở, còn lại phải đi thuê, mượn và mới chỉ có khoảng 2% HTX nông nghiệp được thuê đất sản xuất, kinh doanh. Chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ HTX nông nghiệp được xem là triển khai thực hiện tốt hơn cả với 57.729 lượt cán bộ HTX nông nghiệp được đào tạo, tập huấn trong 2 năm qua (năm 2015 đào tạo, bồi dưỡng 21.092 lượt cán bộ HTX nông nghiệp), tuy nhiên, chất lượng và hiệu quả đào tạo còn nhiều hạn chế.

Ông Phạm Văn An, Chủ tịch Liên minh HTX Hà Nội cho biết: Luật HTX năm 2012 có nhiều nội dung mới quy định chi tiết về mô hình HTX kiểu mới, với phương thức hoạt động và trình độ quản lý điều hành cao hơn. Tuy nhiên, chính sách chung chung, không cụ thể dẫn tới các HTX lúng túng, thiếu chủ động trong thực hiện chuyển đổi theo luật. Mặt khác, một số HTX còn có tâm lý trông chờ Nhà nước triển khai các chính sách mới ưu đãi cho HTX nên chậm tiến hành thủ tục đăng ký, chuyển đổi hoạt động theo quy định như hỗ trợ kinh phí chuyển đổi… Bên cạnh đó, công tác tham mưu ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển về kinh tế hợp tác và HTX còn chậm và thiếu đồng bộ.

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Ứng Hòa, Nguyễn Chí Viễn, nhiều chính sách đã được Chính phủ ban hành nhưng chưa có văn bản hướng dẫn kịp thời của bộ, ngành liên quan nên chưa được triển khai thực hiện đầy đủ ở các địa phương. Chính sách đã ban hành có nhiều nội dung còn chung chung và thiếu nguồn lực để thực hiện. Thủ tục để được hưởng chính sách khá phức tạp, văn bản quy định chồng chéo làm đối tượng thụ hưởng khó tiếp cận chính sách. Do vậy, đến nay trên địa bàn huyện, việc chuyển đổi HTX theo luật đạt tỷ lệ thấp, các HTX lúng túng trong triển khai, sức ỳ lớn. Toàn huyện mới có 6/106 HTX hoàn thành việc tổ chức lại hoạt động theo Luật HTX năm 2012, đạt 5,7%. Các HTX quy mô thôn có tư tưởng ỷ lại, không muốn chuyển đổi hoạt động theo luật và hợp nhất theo tinh thần chỉ đạo...

Hợp tác xã lúng túng

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam thừa nhận: Bộ NN& PTNT đã ban hành kế hoạch đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác giai đoạn 2014-2020, nhưng việc triển khai ra thực hiện chậm. Ở nhiều địa phương công tác quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế hợp tác chưa được chú trọng, quan tâm đúng mức; chưa tổ chức sơ, tổng kết rút kinh nghiệm về kinh tế hợp tác nói chung và HTX nói riêng trong từng lĩnh vực để rút kinh nghiệm, đề ra phương hướng chỉ đạo. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước và hỗ trợ phát triển kinh tế hợp tác, HTX nhất là ở cấp huyện và cấp xã chưa hoàn chỉnh.

Một thực tế là công tác tổ chức triển khai thực hiện Luật HTX 2012 còn lúng túng, chồng chéo trong chỉ đạo từ trung ương xuống địa phương. Mặc dù Bộ NN&PTNT đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo việc tổ chức lại hoạt động của HTX nông nghiệp theo Luật HTX 2012 và ban hành "Tài liệu hướng dẫn thành lập và tổ chức lại hoạt động theo Luật HTX đối với HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp" để tháo gỡ khó khăn về trình tự, thủ tục nhưng việc triển khai ở địa phương vẫn rất lúng túng.