ASEAN-25: Quyết tâm xây dựng cộng đồng, bảo đảm an ninh khu vực

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Chủ tịch ASEAN- Tổng thống Myanmar Thein Sein, khẳng định lại đoàn kết và thống nhất là điều kiện tiên quyết và cơ sở để ASEAN xây dựng thành công Cộng đồng và phát triển vững mạnh, nâng cao vị thế và tiếng nói trong khu vực và trên thế giới.

Tổng thống Thein Sein đánh giá cao các kết quả quan trọng ASEAN đã đạt được trong đẩy mạnh liên kết khu vực và xây dựng Cộng đồng, tăng cường quan hệ với các đối tác, phát huy vai trò trong duy trì và củng cố môi trường hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực.

Tổng thống Myanmar cũng nhấn mạnh hướng tới giai đoạn phát triển mới sau khi Cộng đồng ASEAN ra đời vào cuối 2015, ASEAN cần đề cao hơn nữa văn hóa thực thi, tuân thủ các nguyên tắc và quy định của ASEAN, tăng cường liên kết và kết nối, duy trì đà tăng trưởng và phát triển kinh tế bền vững, đồng đều, đẩy mạnh xây dựng lòng tin, phát huy vai trò trung tâm của ASEAN trong các cơ chế hợp tác hiện có và cấu trúc khu vực đang định hình, vì hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển ở khu vực.

Ngay sau lễ khai mạc, lãnh đạo các nước ASEAN đã tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN-25, tập trung thảo luận về tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN và định hướng ASEAN sau 2015, thúc đẩy quan hệ với các đối tác cũng như trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm.

ASEAN cần duy trì đoàn kết, thống nhất

Các nhà lãnh đạo nhất trí vào thời điểm quan trọng chuẩn bị cho sự ra đời của Cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015 và giai đoạn phát triển tiếp theo, hơn lúc nào hết, ASEAN cần duy trì đoàn kết, thống nhất, chủ động và tích cực phát huy vai trò, trách nhiệm và tiếng nói chung trong những vấn đề liên quan đến hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển ở khu vực.

Về Lộ trình xây dựng Cộng đồng, các nước đánh giá cao kết quả đạt được với tỷ lệ triển khai trên 80% và nhất trí sẽ tiếp tục quyết tâm và nỗ lực thực hiện đúng hạn và hiệu quả các biện pháp còn lại trong Lộ trình, trong đó sẽ ưu tiên các lĩnh vực kết nối, thu hẹp khoảng cách phát triển, phát triển kinh tế đồng đều, ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống như an ninh, an toàn hàng hải, biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước, dịch bệnh, thiên tai.

Thảo luận về định hướng phát triển sau 2015, lãnh đạo các nước nhất trí ASEAN cần tiếp tục tiếp nối và phát huy các thành tựu đã đạt được, thúc đẩy hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung ở khu vực. Trong bối cảnh tình hình khu vực và thế giới diễn biến nhanh chóng, các nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực, đẩy mạnh quan hệ hợp tác với các đối tác và nâng cao khả năng của ASEAN trong ứng phó và xử lý các thách thức đang nổi lên.

Theo đó, ASEAN cần chủ động xây dựng một cấu trúc khu vực trên cơ sở luật lệ và các nguyên tắc và chuẩn mực ứng xử của ASEAN được ghi nhận trong Hiến chương ASEAN, Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC), Hiệp ước khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANFWZ), Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), Tuyên bố Bali về các nguyên tắc quan hệ cùng có lợi...

Bên cạnh đó, các nước cũng nhấn mạnh sự cần thiết tăng cường hiệu quả hoạt động và phối hợp của bộ máy tổ chức nhằm đáp ứng tốt hơn các yêu cầu ngày càng cao của ASEAN trong giai đoạn sau 2015.

Tại Hội nghị, các nhà lãnh đạo trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm như tình hình bán đảo Triều Tiên, tình hình gia tăng bạo lực và khủng bố tàn ác tại Iraq và Syria, dịch bệnh Ebola...

Trước tình hình Biển Đông tiếp tục diễn biến phức tạp, lãnh đạo các nước tiếp tục bày tỏ quan ngại sâu sắc, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông; nhấn mạnh việc tuân thủ luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển của LHQ 1982, giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, thực hiện đầy đủ và hiệu quả các quy định trong Tuyên bố DOC, đặc biệt là Điều 5 của Tuyên bố thực hiện kiềm chế và không làm phức tạp thêm, mở rộng hay làm gia tăng căng thẳng, đẩy mạnh thương lượng thực chất ASEAN-Trung Quốc để sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử COC.

Duy trì an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở khu vực

Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho rằng, năm 2014 để lại dấu ấn đậm nét về một ASEAN đoàn kết, thống nhất trước khó khăn, thách thức; một ASEAN chủ động và trách nhiệm trong việc bảo đảm hòa bình, an ninh và ổn định khu vực; và một ASEAN với quyết tâm và ý chí sẵn sàng bước vào giai đoạn mới - Cộng đồng ASEAN.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị ASEAN cần tiếp tục nỗ lực để hoàn thành tốt lộ trình tiến tới Cộng đồng như mục tiêu đã đề ra, đồng thời phát huy mạnh mẽ trách nhiệm trong việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, trong đó có an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở khu vực.

Bên cạnh đó, ASEAN cần đặc biệt quan tâm tới sự gia tăng các thách thức an ninh, nhất là thách thức an ninh phi truyền thống như thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước, an ninh hàng hải, khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia…

Trao đổi về các vấn đề quốc tế và khu vực, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh, hòa bình, hợp tác và phát triển tiếp tục là xu thế chủ đạo trong khu vực Đông Á. Tuy nhiên, nguy cơ bất ổn, xung đột cục bộ ở một số khu vực tiếp tục gia tăng cùng với những thách thức an ninh phi truyền thống đang ảnh hưởng không nhỏ, gây quan ngại đối với hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển ở khu vực như diễn biến phức tạp ở Biển Đông, biển Hoa Đông, tình hình bán đảo Triểu Tiên, khủng bố, bạo lực ở Trung Đông, dịch bệnh Ebola...

Ðến nay, tình hình Biển Đông vẫn tiếp tục phức tạp, trong đó có việc bồi đắp quy mô lớn, làm thay đổi căn bản cấu trúc của nhiều đảo đá, bãi ngầm. Những việc làm này trái với quy định của Tuyên bố DOC.

Với tinh thần đó, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị ASEAN cần chủ động và có trách nhiệm hơn nữa trong việc duy trì hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực; tiếp tục yêu cầu các bên liên quan tôn trọng và thực hiện đầy đủ mọi quy định của Tuyên bố ứng xử ở Biển Đông (DOC), trước hết là Điều 5 của Tuyên bố này, thực hiện kiềm chế, không mở rộng hoặc gia tăng căng thẳng, không làm phức tạp thêm tình hình; không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình; tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS).

Đồng thời, ASEAN cần triển khai mạnh mẽ những nội dung đã thống nhất, đặc biệt là việc ASEAN - Trung Quốc cần sớm cụ thể hóa các biện pháp và xây dựng cơ chế nhằm bảo đảm thực hiện đầy đủ Tuyên bố DOC, nhất là Điều 5 của Tuyên bố; đi vào đàm phán thực chất nhằm sớm đạt được Bộ quy tắc COC có tính ràng buộc, cũng như sớm triển khai các biện pháp “thu hoạch sớm” song song với tiến trình đàm phán về COC.

Kết thúc Hội nghị Cấp cao ASEAN-25, lãnh đạo các nước ASEAN đã thông qua Tuyên bố Nay Pyi Taw về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015 với các các thành tố chính của Tầm nhìn làm cơ sở xây dựng định hướng phát triển Cộng đồng ASEAN trong giai đoạn 2016-2025, Tuyên bố ASEAN về Tăng cường năng lực Ban Thư ký ASEAN và nâng cao hiệu quả phối hợp các cơ quan ASEAN và Tuyên bố ASEAN về Biến đổi khí hậu.

Trong dịp này, các nhà lãnh đạo cũng chứng kiến việc công bố thành lập Viện Kinh tế Xanh ASEAN, nhằm tăng cường chia sẻ kinh nghiệm, hợp tác về phát triển và môi trường.