Ẩn họa khó lường

Nguy cơ hiện hữu

Có mặt tại kè Thanh Am (Long Biên), chúng tôi đã chứng kiến nhiều vết nứt ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự an toàn của tuyến đê. Nguy cơ vỡ đê vào mùa mưa lũ đang hiện hữu nếu không có các giải pháp cấp bách, bởi vị trí K3+700 đến K5+120 bị thắt hẹp, chế độ dòng chảy phức tạp, nước lũ luôn áp sát thúc vào bờ gây nên tình trạng sạt lở nhiều năm qua. Lo ngại hơn, đây là cửa sông, nước sông Hồng chảy vào sông Đuống về mùa mưa lũ rất mạnh. Hiện nhiều vết nứt tại các vị trí K4+930 đến K4+957; K4+957 đến K4+ 967; K4+912 đến K4+935; K4+967 đến K4+978 đang phát triển rất nhanh trở thành các tổ hợp vết nứt như muốn kéo đổ cả đoạn đê xuống sông. Đặc biệt, tại vị trí K4+930 đến K4+957 có một vết nứt dài 27m, rộng từ 0,2 đến 0,7m ở cao trình dương 4,5m sắp đổ ụp xuống sông. Ông Nguyễn Vĩnh Liên, Chi cục phó Chi cục Đê điều và phòng chống lụt bão Hà Nội cho biết: Những năm trước, kè Thanh Am từ K3+700 đến K5+120 thường xuyên xảy ra các cung trượt, lòng sông bị bào mòn xói sâu ảnh hưởng đến sự ổn định của kè. Năm 2006, ở đây đã xảy ra một cung trượt tương ứng vị trí K4+912 đến K4+969 dài 57m, cao trình đỉnh cung trượt tại cơ kè dương 8,5m, đáy cung trượt (tại chân kè) là dương 5m, toàn bộ mái kè đoạn này đã bị sụt, sạt lở.

Gần đó, kè Sen Hồ đoạn K8+394 đến K19+750 đê hữu Đuống cũng đang xảy ra sự cố; vị trí sạt lở trên kè này nằm ở bờ sông cong, mái kè là mái đê, dòng chảy thường xuyên thúc mạnh vào thân kè. Ở phía bờ Tả đối diện đầu kè Sen Hồ có bãi bồi tạo dòng chủ lưu thúc thẳng vào đầu kè, bào mòn chân kè, do đó từ năm 1979 đến nay, ở đây liên tục xảy ra các sự cố.

Ông Đỗ Huy Chiến, Phó Chủ tịch UBND quận Long Biên lo lắng, nếu chậm xử lý sự cố kè Thanh Am và Sen Hồ, không ai dám khẳng định sự an toàn của các tuyến đê này trong mùa lụt bão năm nay. Ông Đỗ Huy Chiến cho biết thêm đoàn công tác Sở NN&PTNT Hà Nội đã khảo sát nhưng chưa thấy triển khai thi công.

Xử lý khẩn cấp

Tại hội nghị triển khai công tác phòng chống lụt bão năm 2010 vừa được UBND TP Hà Nội tổ chức, ông Trần Xuân Việt, Giám đốc Sở NN&PTNT đánh giá, chất lượng 9 tuyến đê chống lũ thường xuyên trên sông Đà, sông Hồng, sông Đuống, sông Cà Lồ, sông Cầu, đê Vân Cốc trên địa bàn thành phố (dài gần 273km) chưa thật sự đồng đều. Đơn cử như thân đê hữu Đà, khi mực nước sông báo động 2 trở lên, đoạn từ K5+900 đến K6+200 xảy ra hiện tượng thẩm lậu nước ở mái đê và cơ đê phần hạ lưu. Cũng trên tuyến đê này, đoạn từ K4+00 đến K5+700 thuộc khu vực kè Khê Thượng (Ba Vì) được xác định là vị trí xung yếu vì kè gần đê dòng chủ lưu luôn áp sát mái kè, nơi đây lại có cống trạm bơm Sơn Đà dưới đê nên rất nguy hiểm (năm 1971, khu vực này đã bị vỡ đê). Dự kiến khi có lũ mạnh, tình huống xấu có thể xảy ra là sạt trượt mái đê.

Với đê hữu Hồng, theo đánh giá của Chi cục Đê điều và phòng chống lụt bão Hà Nội, khi mực nước lũ ngoài sông báo động 1 trở lên, nhiều giếng giảm áp xảy ra mạch đùn mạch sủi, nền đê tại các huyện Ba Vì, Phúc Thọ dễ xảy ra lún, nứt. Tại vị trí K95 đến K100 đê hữu Hồng đoạn huyện Thường Tín, năm 2004, Viện Nghiên cứu Khoa học thủy lợi đã khảo sát phát hiện 25 tổ mối trong thân đê.

Điều đáng lo ngại nhất trong mùa lụt bão năm nay là các vị trí dễ bị sạt trượt trên đê hữu Đuống, hiện thân đê có nhiều đoạn thiếu độ thoải cả thượng lưu và hạ lưu, do đó các sự cố đe dọa thân đê vào mùa lũ rất cao. Ông Trần Xuân Việt cho biết thêm, hệ thống đê sông Đà, sông Hồng, sông Đuống nhiều năm gần đây không phải chống lũ lớn, thân đê lại khô nên ẩn họa khó lường. Mặt khác, sự biến đổi dòng chảy gần đây khiến tình trạng sạt lở đê điều xảy ra nhiều hơn, đe dọa sự an toàn đê điều và tính mạng, tài sản của nhân dân. Do vậy, các cấp, các ngành, các địa phương cần chủ động phương án hộ đê, thường xuyên theo dõi chặt chẽ diễn biến đê điều trước, trong và sau mỗi đợt mưa lũ.